Umowy zakupu rzeczy ruchomych, a w szczególności samochodów często pociąga za sobą problemy związane z ujawnianiem się wad, które bądź to uniemożliwiają korzystanie z nich, bądź to generują konieczność poniesienia znacznych kosztów naprawy.
Stosownie do art. 5561 k.c. wada fizyczna rzeczy sprzedanej, na przykład samochodu, ma miejsce w szczególności, gdy przedmiot sprzedaży nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na oznaczony u umowie cel albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia, nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór, nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia, jak również jeśli rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 18 lutego 2016 r., sygn. akt I ACa 948/15, zwraca uwagę na fakt, że „o istnieniu wad decyduje kryterium funkcjonalne, obejmujące przeznaczenie rzeczy i jej użyteczność, a nie kryterium normatywno–techniczne” (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 listopada 2007 r., LEX nr 483295; por. wyrok Sadu Najwyższego z dnia 9 marca 2006 r. w sprawie I CSK 147/05, LEX nr 180193).
Z kolei, stosownie do art. 559 k.c. sprzedający może odpowiadać wyłącznie za te wady fizyczne sprzedanej rzeczy, które istniały w chwili wydania rzeczy. Jeśli kupujący uważa, że w dniu zawarcia umowy sprzedaży pojazd nie był sprawny i posiadał wady to „zgodnie z dominującym i trafnym poglądem doktryny uznać należy, że dowód taki na podstawie art. 6 k.c. obciąża kupującego. Wykładnia językowa art. 559 k.c. przesądza, że obowiązek wykazania, iż wada powstała po przejściu niebezpieczeństwa na kupującego wynika z przyczyny tkwiącej już uprzednio w rzeczy, powinien obciążać tego, kto z tego faktu wywodzi określone skutki prawne, a więc kupującego.” (Janeta Jakub. Art. 559. W: Kodeks cywilny. Komentarz do zmian wprowadzonych ustawą z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, [w:] Ustawa o prawach konsumenta. Komentarz. Wolters Kluwer, 2015.).
Trzeba zwrócić również uwagę na treść przepisu art. 557 § 1 k.c., zgodnie z którym sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy. O złożoności stwierdzenia wady pojazdu i następnie określeniu konsekwencji prawnych tego faktu miał możliwość wypowiedzieć się Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 13.03.1984 r. (sygn. III CRN 31/81) wyraźnie stwierdził, że „Kupno używanej rzeczy zawsze pociąga za sobą niebezpieczeństwo, że rzecz nie odpowiada oczekiwaniom. Upływ czasu i używanie rzeczy, nawet zgodne z jej przeznaczeniem, mogą mieć wpływ na powstanie wad rzeczy, przy czym ich stopień może być różny. W konsekwencji nie ma podstaw do przyjmowania odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady związane z upływem czasu używania. Dotyczy to zwłaszcza rzeczy o wysokim stopniu złożoności, do których należy samochód. Czas używania samochodu pozwala przyjąć pewien przeciętny stopień zużycia, ale stopień ten może wykazywać odstępstwa, i to w obu kierunkach. Może się bowiem okazać, iż samochód jest bardzo zużyty, w czym tkwi ryzyko kupującego, lub też zużycie samochodu jest mniejsze od przewidywanego, w czym można się dopatrzyć szkody sprzedawcy. W przypadku pierwszej z wymienionych ewentualności sprzedawca jest zawsze zwolniony od odpowiedzialności, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy (art. 557 § 1 k.c.).”
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego z dnia 29.06.2000 r. (sygn. V CKN 66/00), w której to SN stwierdził, że kupujący nie ma obowiązku badania rzeczy, chyba że zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte. W ocenie powoda badanie pojazdu przed zakupem bez wątpienia stanowi stałą i powszechną praktykę. Właśnie to przy zakupie używanego samochodu, które posiada większą wartość niż inne przedmioty codziennego użytku, a nadto ze względu na szybką amortyzację może wykazywać usterki/wadliwości, kupujący decydują się przed zakupem pojazdu na oględziny auta, jazdę próbną oraz diagnostykę w zakładzie samochodowym.
„Kupno używanej rzeczy zawsze pociąga za sobą niebezpieczeństwo, że rzecz nie odpowiada oczekiwaniom. Upływ czasu i używanie rzeczy, nawet zgodnie z jej przeznaczeniem, mogą mieć wpływ na powstanie wad rzeczy, przy czym ich stopień może być różny. W konsekwencji nie ma podstaw do przyjmowania odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady związane z upływem czasu używania. Dotyczy to zwłaszcza rzeczy o wysokim stopniu złożoności, na przykład samochodu. Czas jego używania pozwala przyjąć pewien przeciętny stopień zużycia, ale stopień ten może wykazywać odstępstwa, i to w obu kierunkach. Może się bowiem okazać, iż samochód jest bardzo zużyty, w czym tkwi ryzyko kupującego, lub też zużycie samochodu jest mniejsze od przewidywanego, w czym można się dopatrzyć szkody sprzedawcy. W przypadku pierwszej z wymienionych ewentualności sprzedawca jest zawsze zwolniony od odpowiedzialności, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy (art. 557 § 1 k.c.) - wyrok SN z 13 marca1981 r., III CRN 31/81, OSNCP 1981, nr 11, poz. 219.”
W sytuacji zakupu samochodu, czy to nowego czy też używanego, kupującemu przysługują roszczenia z rękojmi za jego ewentualne wady. Nie należy tego mylić z prawem wynikającym z gwarancji bo to kodeksowo zupełnie inne instytucje. Częstym błędem kupujących jest powoływanie się na gwarancję, podczas gdy najważniejszym uprawnieniem i najkorzystniejszym dla nabywcy jest rękojmia. Należy również pamiętać, że okres rękojmi jest ograniczony czasowo a w przypadku umów zakupu używanych pojazdów może być nawet skrócony do 1 roku od dnia zakupu.
Istotne przy formułowaniu roszczeń przez kupujących do sprzedawcy jest precyzyjne sformułowanie rodzaju wady oraz przedstawienie na tą okoliczność dowodów potwierdzających nie tylko istnienie wady, ale w szczególności to, że wada ta istniała w chwili zawarcia umowy sprzedaży. Jeśli sprzedającym samochód jest przedsiębiorca (np. komis, dealer samochodowy) wówczas powinien on odpowiedzieć na zgłoszoną reklamację w terminie 14 dni od jej otrzymania pod rygorem uznania, że wada istniała w chwili sprzedaży. To istotna okoliczność wpływająca na dalsze uprawnienia nabywcy.
Basiewicz Kasprzyk Kancelaria Radców Prawnych w ramach specjalizacji związanej z dochodzeniem roszczeń wynikających z rękojmi za wady fizyczne i prawne prowadzi doradztwo oraz reprezentuje klientów w postępowaniach polubownych i sądowych. Celem poznania szczegółów oferty zachęcamy do kontaktu poprzez wiadomość e-mail na adres biuro@basiewiczkasprzyk.pl lub telefonicznie pod nr: (71) 307-02-23.
Autorem niniejszej publikacji niestanowiącej porady prawnej jest Basiewicz Kasprzyk Kancelaria Radców Prawnych Sp. p. z siedzibą we Wrocławiu.
